Türk Halkının Dirlik Ve Düzenlik Kavgası “Celaliler İsyanları" - Mustafa Akdağ Cumhuriyet dönemi tarihçiliğimizin bir klasiği. Osmanlı tarihinin en parlak dönemi sayılan 16. yüzyılın ortalarında başlayıp 17. yüzyılın ilk çeyreğine kadar süren birbirine eklemlenmiş toplumsal karışıklıklar, devlet otoritesine güçlü başkaldırılar dizisinin nedenleri, özelikleri, sonuçları ilk kez bu çalışmada bütün kapsamıyla ortaya konmuştur. Osmanlı Devleti’nin temel coğrafi ve toplumsal dayanağı olan Anadolu’da ortaya çıkan bu olaylar dizisi sosyal ve iktisadi düzeni altüst etmiş, izleri günümüze kadar gelen “büyük kaçgun” gibi bir olguyu yaratmış, devlet açısından da vergi gelirlerinin azalması, asâyişin bozulması, kentlere göçün artmasının yaratığı çok boyutlu sorunlar gibi sonuçlar doğurmuştur. Osmanlı tarihinin klasik bölümlenmesindeki “duraklama dönemi”ne girişin ana nedeni sayılabilecek “Celâlî İsyanları” bu kitapla Türk tarih literatüründeki yerini almıştır. Genel olarak Celâlî İsyanları’nı 16. ve 17. yüzyılarda, Osmanlı yönetimindeki Anadolu’da toplumsal ve ekonomik yapının bozulmasından kaynaklanan ayaklanmaların tümü olarak adlandırırız. Ancak okul müfredatında kabataslak tarih kitaplarının sayfaları arasında kalan bu konuya dair en detaylı çalışma, Mustafa Akdağ’ın çalışmalarıdır -her ne kadar tamamlanmamış olsa da daha kapsamlısı hâlâ yapılamamıştır. Bu isyanların aslı nedir? Hareket siyasi ya da dinsel bir zümrenin mi ayaklanmasıdır, yoksa Türkiye’de halk, saray yönetimine karşı çıkmak mı istemiştir? Celâlî İsyanları yalnız Anadolu’da mı görülmüştür? Her ayaklanma için Celâlî ismi kulanılıyor muydu ve doğru muydu? Bu büyük olayda, siyasî, iktisadî, sosyal, hatâ hukukî etkenlerin payı nedir? Meseleyle ilgili olarak daha birçok soru sorulabilir ve Akdağ da bu soruları sorup onların yanıtını aramış araştırmasında. Genel adıyla Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası olan kitap, aslında birkaç ayrı çalışmanın bir araya toplanması, İlk bölüm aynı ismi taşırken, özelikle Celâlî isyanları adını taşıyan ikinci bölüm araştırmanın devamı olan kitabın sona eklenmesinden oluşuyor. Akdağ’ın erken ölümü ile yarım kalan çalışma, buna rağmen alanının en detaylı çalışması olması yönüyle bütün eksikleri giderecek türden. Belki de bugünkü Türkiye’de neden o kadar olumsuz olaya rağmen herhangi bir halk ayaklanması çıkmıyor, halk hareketine dönüşmüyor yahut girişilen hareketler neden halk arasında olması gerektiği gibi yayılamıyor, gibi soru ve sorunların da cevabı Celâlî İsyanları’nda gizli aslında…Çağlayan ÇevikBir Paragraf